Utwór | przedmiot umowy o dzieło

Jeżeli przedmiotem umowy o dzieło ma być utwór w rozumieniu
ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, to wówczas przedmiot oznaczenia dzieła powinien być tak określony, aby obowiązkiem przyjmującego zamówienie było dostarczenie zamawiającemu dzieła będącego rezultatem działalności twórczej, o indywidualnym charakterze, ustalonego w skonkretyzowanej przez strony postaci. Jeżeli stosunek prawny między stronami zostanie tak ukształtowany, to dla oceny praw i obowiązków stron należy stosować przepisy kodeksu cywilnego, zaś w zakresie, w którym dzieło jest utworem – przepisy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18.06.2003 r. (II CKN
269/01, Biuletyn SN 2003/12/14)

Współtwórca utworu

Współtwórczość w rozumieniu prawa autorskiego nie zachodzi, gdy
współpraca określonej osoby nie ma charakteru twórczego, lecz pomocniczy,
chociażby umiejętność wykonywania czynności pomocniczych wymagała
wysokiego stopnia wiedzy fachowej, zręczności i inicjatywy osobistej.
Współtwórczość wynikająca ze współpracy przy tworzeniu dzieła kilku osób,
nie może powstać niezależnie od woli twórców, musi bowiem istnieć, choćby
dorozumiane, wynikające z czynności konkludentnych, porozumienie
współtwórców co do stworzenia wspólnym wysiłkiem wspólnego dzieła.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnie 05. 07.2002 r. (III CKN
1096/00, Biuletyn SN 2003/2/10)

Odtworzenie publiczne utworu

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 8 października
2004 r., VI ACa 62/04, Apel.-W-wa 2005/2/20

Pokój hotelowy nie jest miejscem publicznym i umieszczenie telewizorów w
pokoju celem umożliwienia gościom hotelowym oglądania programów
telewizyjnych nie ma charakteru odtworzenia publicznego w rozumieniu pola
eksploatacji.

Sublicencja | Umowa sublicencji

Jeżeli umowa licencyjna nie stanowi inaczej, licencjobiorca nie może upoważnić innej osoby do korzystania z utworu w zakresie uzyskanej licencji.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 8 stycznia 2008 r. I SA/Gd 1001/2007

Umowa sublicencji jest specyficzną „licencją”, której zakres przedmiotowy może być jedynie mniejszy lub równy zakresowi umowy licencji, ale nigdy nie może być szerszy od umowy licencji.

Informacja Izby Skarbowej w Gdańsku z dnia 12 maja 2005 r. BI/005-1105/04

Licencjobiorca, o ile nie zastrzeżono tego uprawnienia w umowie, nie może udzielić sublicencji, czyli upoważnić innej osoby do korzystania z utworu w zakresie swojej licencji (art. 67 ust. 3 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r.). Sublicencje, podobnie jak właściwe umowy licencyjne, są kontraktami typowymi dla obrotu dobrami niematerialnymi; mogą być odpłatne i nieodpłatne. Sublicencje są również licencjami, z tym że zakres płynących z nich uprawnień, w porównaniu do licencji właściwych, jest zazwyczaj dużo węższy, ponieważ stanowią one transakcje pochodne w stosunku do tych ostatnich, osadzone w ich treści. Sublicencje nie mogą przekraczać granic wyznaczonych umową licencyjną. Dzięki umowom sublicencyjnym określone dobro prawne, objęte ochroną z tytułu praw wyłącznych, może być udostępniane nie tylko przez osobę bezwzględnie uprawnioną, posiadającą bezwzględne prawa majątkowe do niego, ale także przez osoby, które korzystają z danego dobra na podstawie zawartej z podmiotem wyłącznie uprawnionym umowy licencyjnej

Rozpowszechnianie utworu w internecie bez zezwolenia twórcy

W internecie istnieje co raz więcej stron www(np. serwisy torrentowe), za pośrednictwem których użytkownik może uzyskać dostęp do utworu(plik mp3) rozpowszechnionego bez zgody twórcy lub osoby posiadającej prawa autorskie do niego. W szczególności chodzi tu o sytuacje gdy plik fizycznie znajduje się na serwerze i może zostać pobrany(download) za pośrednictwem przeglądarki internetowej(strony www) lub programu komputerowego na dysk użytkownika, gdy na stronie www znajduje się odtwarzacz muzyczny, za pośrednictwem którego plik może zostać odtworzony lub gdy na stronie znajduje się odnośnik(link) do serwera, na którym plik został umieszczony.

Powyższe sytuacje noszą znamiona rozpowszechniania utworu, ponieważ w rozumieniu przepisów prawa autorskiego utworem rozpowszechnionym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie.

Na gruncie orzecznictwa Sądu Najwyższego zostały wypracowane quasi definicje rozpowszechniania określonej treści(utworu) publicznie:

Dla przyjęcia, że zachodzi działanie publiczne sprawca musi mieć świadomość możliwości dostrzeżenia jego działania przez nieokreśloną ilość osób i na to się godzić(Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 3 czerwca 1982 r., I KR 111/82).

Praktyka sądowa, ustalając znamiona publiczności działania, rozróżnia zarówno działanie publiczne pod względem przedmiotowym, gdy ze względu na miejsce i sposób działania może ono dojść do wiadomości nieokreślonej liczby ludzi (niezależnie od rzeczywistego nastąpienia skutku), jak i działanie publiczne pod względem podmiotowym, polegające na świadomości sprawcy, że jego działanie dojdzie lub może dojść do wiadomości nieokreślonej liczby ludzi, a sprawca chce tego lub możliwość taką przewiduje i na nią się godzi (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Wojskowa z dnia 19 maja 1972 r., Rw 439/72).

Działaniem publicznym jest działanie „przed publicznością”, a więc działanie przebiegające w miejscu ogólnie dostępnym i dostrzegalne dla większej liczby osób (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Wojskowa z dnia 3 maja 1971 r., Rw 441/71).

Zgodnie z ustalonym od dawna orzecznictwem Sądu Najwyższego – działanie jest publiczne m.in. gdy odbywa się w miejscu publicznym, przy czym za miejsce takie uważa się każde miejsce dostępne dla nieokreślonej liczby osób (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 9 listopada 1971 r., V KRN 219/71).

Działanie „publiczne” zachodzi wówczas, gdy bądź ze względu na miejsce działania, bądź ze względu na okoliczności i sposób działania sprawcy jego zachowanie się jest lub może być dostępne (dostrzegalne) dla nieokreślonej liczby osób, przy czym sprawca mając świadomość tej możliwości co najmniej na to się godzi (Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 20 września 1973 r.,VI KZP 26/73).

Publiczna prezentacja oznacza wszelkie zachowanie się sprawcy, które polega na czynieniu określonych treści dostępnymi szerszemu i bliżej nieokreślonemu kręgowi osób (Marian Filar, Kodeks karny. Komentarz Warszawa 2010 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis).

Przez rozpowszechnianie pisma, druku, fotografii lub innego przedmiotu (…) należy rozumieć takie zachowanie się sprawcy, które polega na czynieniu ich powszechnie dostępnymi przez kolportaż, użyczenie, powielanie, kopiowanie i innego rodzaju udostępnienie ich treści szerszemu i bliżej nie określonemu kręgowi osób (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Wojskowa z dnia 16 lutego 1987 r., WR 28/87).

Bez wątpienia strona www na której znajduje się plik lub za pomocą której może on zostać pobrany i do której dostęp ma nieokreślona liczby ludzi, powoduje, iż w takim przypadku można mówić o publicznym udostępnieniu utworu.

Rozpowszechnianie utworu, bez zgody twórcy lub osoby posiadającej prawa autorskie do utworu jest karane na podstawie art. 116 ust. o prawie autorskim i prawach pokrewnych:

Art. 116.
1.          Kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
2.          Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w ust. 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
3.          Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełniania przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło dochodu albo działalność przestępną, określoną w ust. 1, organizuje lub nią kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5.
4.          Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Tak więc odpowiedzialność za rozpowszechnianie utworu bez zgody twórcy(osoby posiadającej prawa autorskie) ponosi osoba(administrator serwisu, użytkownik), która udostępniła na stronie www utwór w jakikolwiek sposób.

Formy telewizyjne i radiowe stanowiące utwory oraz ich współtwórcy

Wykaz form telewizyjnych i radiowych stanowiących utwory w rozumieniu ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawach autorskich i prawach pokrewnych (Dz. U. 1994 r. Nr 24 poz. 83) oraz lista współtwórców tych utworów.

I. Utwory występujące w programach telewizyjnych:
(Formy telewizyjne stanowiące utwory:)
1. Film
– film fabularny
– film dokumentalny
– film animowany
– film reklamowy
– teledysk.
2. Przedstawienie teatralne
– przedstawienie oryginalne
– adaptacja utworu literackiego na scenę
– inscenizacja.
3. Koncert
4. Audycje
– artystyczne i estradowe
– kameralne i studyjne
– magazyny
– informacyjne, również dzienniki.
5. Programy publicystyczne (studyjne i pozastudyjne)
– reportaż
– felieton
– dyskusja
– wywiad
– debata
– sonda
– informacje własne (z wyjątkiem prostej informacji prasowej)
6. Komentarz
7. Wykład (prelekcja)
8. Sprawozdanie
9. Teleturniej (quiz, konkurs)
10. Inne zamknięte utwory telewizyjne
II. Współtwórcy utworu audiowizualnego to w szczególności: autor (w tym m.in. autor utworu literackiego, tłumacz utworu, autor scenariusza, autor scenopisu, autor dialogu, autor adaptacji lub opracowania)
1. reżyser
2. scenograf
3. dziennikarz
4. realizator (w tym m.in. realizator programu, realizator światła, realizator dźwięku, realizator efektów specjalnych, operator zdjęć specjalnych, operator kamery)
5. ilustrator muzyczny
6. grafik
7. kostiumograf
8. charakteryzator
9. choreograf
10. montażysta (w tym m.in. montażysta obrazu, montażysta dźwięku)
11. dialogista
12. plastyk
13. dekorator
14. animator
15. grafik techniki komputerowej
16. fotoreporter
17. kierownik produkcji
18. kompozytor
19. artysta wykonawca (w tym m.in. aktor, recytator, dyrygent, instrumentalista, tancerz, wokalista)

III. Utwory występujące w programach radiowych:
(Formy radiowe stanowiące utwory:)
1. Małe formy radiowe:
– wywiad, rozmowa, sonda, wypowiedź, relacja reporterska, kalendarium, informacja własna (z wyjątkiem prostej informacji prasowej)
– komentarz, felieton, gawęda, recenzja.
2. Publiczne formy radiowe:
– rozmowa, wywiad, monolog, wykład
– przegląd prasy
– dziennik autorski
– dyskusja
– reportaż
– audycja publicystyczna, dokumentalna, montaż.
3. Opracowania autorskie i prowadzenie na antenie:
– bloku programowego (w tym kontaktowego ze słuchaczami), transmisji
– magazynu radiowego
– audycji słowno-muzycznej.
4. Formy literackie i artystyczne:
– odcinek prozy, odcinek poezji
– słuchowisko
– reportaż literacki, dokument, montaż literacki
– koncert
– utwór muzyczny utrwalony.
IV. Współtwórcami utworu radiowego są w szczególności:
1. Dziennikarze lub inni autorzy:
a) tekstów (w tym scenariusza, koncepcji audycji – programu)
b) opracowań tekstu (w tym adaptacji, wyborów, tłumaczeń)
2. Kompozytorzy.
3. Autorzy opracowań utworów muzycznych w tym adaptacji, wyborów, aranżacji.
4. Realizatorzy audycji.
5. Realizatorzy dźwięku, montażyści dźwięku.
6. Realizatorzy efektów specjalnych.
7. Lektorzy oraz spikerzy.
8. Wykonawcy utworów literackich lub muzycznych.

Tantiemy|Wynagrodzenie współtwórcy(artysty wykonwacy) utworu audiowizualnego

Współtwórcy utworu audiowizualnego oraz artyści wykonawcy są uprawnieni do:

1) wynagrodzenia proporcjonalnego do wpływów z tytułu wyświetlania utworu audiowizualnego w kinach;
2) stosownego wynagrodzenia z tytułu najmu egzemplarzy utworów audiowizualnych i ich publicznego odtwarzania;
3) stosownego wynagrodzenia z tytułu nadawania utworu w telewizji lub poprzez inne środki publicznego udostępniania utworów;
4) stosownego wynagrodzenia z tytułu reprodukowania utworu audiowizualnego na egzemplarzu przeznaczonym do własnego użytku osobistego.

Korzystający z utworu audiowizualnego wypłaca wynagrodzenie za pośrednictwem właściwej organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi.

Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 3 stycznia 2007 r.
IV CSK 303/2006

Nie można uznać, że „nadawanie” utworu, o jakim mowa w art. 70 ust. 2 pkt 3 Pr. aut. obejmowało również reemisję. Przepis ten zatem nie daje podstaw do żądania przez twórców (reprezentującej ich organizacji zbiorowego zarządzania) dodatkowego wynagrodzenia za reemitowanie w sieci kablowej utworów stworzonych lub włączonych na mocy umowy z producentem do utworu audiowizualnego.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie
z dnia 3 lutego 2009 r.
VI ACa 895/2008

Sam fakt udzielenia przez pozwaną (…) Sp. z o.o. licencji na korzystanie z filmu jako całości nie uzasadnia przyjęcia, że pozwana Spółka także jest „korzystającym” w rozumieniu art. 70 ust. 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie
z dnia 10 listopada 2009 r.
I ACa 82/2009

Pojęcie korzystającego (w rozumieniu art. 70 ust. 3 w zw. z art. 70 ust. 2 pkt 4 u.p.a.p.p.) z utworu audiowizualnego poprzez reprodukowanie utworu na egzemplarzu przeznaczonym do własnego użytku osobistego powinno być interpretowane szeroko i obejmować musi nie tylko producenta, ale także dystrybutora utworu audiowizualnego na nośnikach.
Osobiste (bez pośrednictwa organizacji) rozporządzenie prawami autorskimi przez twórcę, chociaż narusza łączącą go z „S.” umowę, jest skuteczne; powoduje jedynie powstanie po stronie tej organizacji roszczenia o zapłatę odszkodowania z tytułu nienależytego wykonania łączącej strony umowy.

Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 14 marca 2006 r.
III CSK 143/2005

Twórcom utworów literackich i muzycznych stworzonych do utworu audiowizualnego lub w nim wykorzystanych, których prawa reprezentuje Stowarzyszenie Autorów „ZAiKS”, przysługuje wynagrodzenie od operatorów sieci kablowych za reemisję ich utworów w ramach utworu audiowizualnego (art. 70 ust. 2 pkt 3 i ust. 3 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, tekst jednolity: Dz. U. 2000 r. Nr 80 poz. 904 ze zm.).

Wyrok Sądu Apelacyjnego
z roku 2006
I ACa 717/2006

Artykuł 70 ust. 3 prawa autorskiego stanowi, że producent utworu audiowizualnego jest obowiązany do zapłaty, za pośrednictwem właściwej organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi (lub prawami pokrewnymi), reżyserowi, scenarzyście oraz odtwórcom głównych ról – przez czas trwania praw majątkowych – wynagrodzenia proporcjonalnego do wpływów z tytułu rozpowszechniania utworu, czyli tantiem.
Na podstawie art. 70 artysta może domagać się wynagrodzenia, ale od korzystającego z utworu, w tym wypadku stacji telewizyjnej, a nie ZASP, który jest tylko pośrednikiem przekazującym tantiemy wypłacane przez stacje.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku
z dnia 12 grudnia 2001 r.
I ACz 747/2001

Zgodnie z art. 70 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych osoby w nim wymienione są uprawnione m.in. do wynagrodzenia proporcjonalnego do wpływów z tytułu wyświetlania utworu audiowizualnego w kinach. Wynagrodzenie to wypłacane jest tym osobom przez „korzystającego z utworu audiowizualnego” za pośrednictwem własnej organizacji zbiorowego zarządzania. „Korzystającym” może być podmiot uzyskujący przychód z tytułu sprzedaży biletów na „wyświetlany” film.

Właściwość rzeczowa sądu w sprawach o ochronę praw autorskich i pokrewnych

Do właściwości sądów okręgowych należą sprawy:

o ochronę praw autorskich i pokrewnych, jak również dotyczących wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych oraz o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych,

Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 8 grudnia 1976 r.
III CRN 269/76

Sprawa, której przedmiotem jest uprawnienie twórcy utworu do zatrzymania zaliczki, wypłaconej mu przez wydawcę na podstawie zawartej przez strony umowy wydawniczej, jest – w rozumieniu art. 17 pkt 2 kpc – sprawą o ochronę praw autorskich, a tym samym podlega właściwości rzeczowej sądu wojewódzkiego niezależnie od wartości przedmiotu sporu.

Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 6 listopada 1976 r.
III CZP 10/76

Roszczenie Stowarzyszenia „Zaiks” o zapłatę wynagrodzenia za publiczne wykonanie utworu muzycznego jest roszczeniem o ochronę praw autorskich, a jego dochodzenie podlega właściwości sądu wojewódzkiego bez względu na wartość przedmiotu sporu także w tym wypadku, gdy jest ono skierowane – na podstawie umowy między wykonawcą utworu a zamawiającym – przeciwko zamawiającemu.

Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 9 lutego 1973 r.
II CZ 4/73

Treść prawa autorskiego nie obejmuje prawa do należnej za rozpowszechnienie utworu scenicznego tantiemy, wynikającego z umowy między wykonawcą utworu a zamawiającym, w której zastrzeżono tantiemy na rzecz „Zaiksu” (art. 393 § 1 kc). Roszczenie więc o zapłatę takiej tantiemy nie jest roszczeniem o ochronę praw autorskich, a wobec tego może być dochodzone przed sądem wojewódzkim tylko na podstawie przepisu art. 17 pkt 4 kpc.

Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 29 grudnia 1971 r.
I CZ 205/71

Sprawa z powództwa twórcy przeciwko wydawcy o zapłatę wynagrodzenia w związku z odstąpieniem przez wydawcę od wydania utworu należy – stosownie do dyspozycji art. 17 pkt 2 kpc – do właściwości rzeczowej sądu wojewódzkiego.

Ustalenia przysługiwania prawa autorskiego lub majątkowego

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie
z dnia 18 czerwca 1998 r.
I ACa 284/98

Dochodzenie ustalenia przysługiwania prawa autorskiego lub majątkowego możliwe jest jedynie w drodze procesu cywilnego. Warunkiem jego uwzględnienia, poza merytoryczną zasadnością powództwa, jest istnienie czynnej i biernej legitymacji stron procesu.

Współtwórca utworu audiowizualnego

Współtwórcami utworu audiowizualnego są osoby, które wniosły wkład twórczy w jego powstanie, a w szczególności: reżyser, operator obrazu, twórca adaptacji utworu literackiego, twórca stworzonych dla utworu audiowizualnego utworów muzycznych lub słowno-muzycznych oraz twórca scenariusza.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego
z dnia 16 października 2003 r.
III SA 3582/2001

Kierownicy produkcji (filmów, programów telewizyjnych) nie są współtwórcami w rozumieniu art. 69 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Kierownik produkcji zawiaduje produkcją utworu – finansami, sprawami kadrowymi.

Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 23 stycznia 2003 r.
II CKN 1399/2000

Dokonanie tłumaczenia warstwy słownej utworu audiowizualnego nie stanowi jego opracowania jako całości.

Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 5 kwietnia 2002 r.
III RN 133/2001

Kierownik produkcji filmu reklamowego nie może zostać zaliczony do grona współtwórców utworu audiowizualnego w rozumieniu art. 69 w związku z art. 1 ust. 1 i art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 1994 r. Nr 24 poz. 83 ze zm.), jeżeli w procesie powstawania tego utworu pełnił on względem współtwórców wyłącznie funkcje służebne (organizacyjno-administracyjne lub gospodarcze).