Opracowanie utworu cudzego

Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego.

Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. W przypadku baz danych spełniających cechy utworu zezwolenie twórcy jest konieczne także na sporządzenie opracowania.

Twórca utworu pierwotnego może cofnąć zezwolenie, jeżeli w ciągu pięciu lat od jego udzielenia opracowanie nie zostało rozpowszechnione. Wypłacone twórcy wynagrodzenie nie podlega zwrotowi.

Za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał w wyniku inspiracji cudzym utworem.

Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie
z dnia 22 maja 2009 r.
I ACa 212/2009

W doktrynie prawa autorskiego oddziela się wyraźnie „opracowanie cudzego utworu” (utwór zależny) od „utworu inspirowanego” (utwór samoistny). Do tego ostatniego nie stosuje się zatem art. 2 ust. 2, 3 i 5 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Niezależnie zatem od tego, czy majątkowe prawa do dzieła inspirującego istnieją, czy też wygasły, zgoda podmiotu uprawnionego w stosunku do dzieła inspirującego nie jest konieczna nie tylko do stworzenia takiego utworu inspirowanego, ale również do korzystania z takiego utworu i rozporządzania nim. Na egzemplarzach dzieła inspirowanego nie trzeba wymieniać ani twórców, ani tytułu utworu, z którego czerpano inspirację. W sytuacji zatem, gdy brak było zgody na czerpanie inspiracji z cudzego utworu, uprawniony z utworu inspirującego nie może skutecznie domagać się zapłaty wynagrodzenia od twórcy utworu inspirowanego w trybie art. 79 prawa autorskiego. Powyższe nie oznacza, że twórcy utworów inspirującego i inspirowanego nie mogą zawrzeć porozumienia potwierdzającego uprawnienie do inspiracji cudzym utworem i przewidującego za to stosowne wynagrodzenie.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie
z dnia 12 sierpnia 2008 r.
VI ACa 1658/2007

Według powszechnie przyjmowanej koncepcji o dziele inspirowanym można mówić w przypadku takiego twórczego przetworzenia elementów dzieła inspirującego, że o charakterze dzieła inspirowanego decydują już jego własne, indywidualne elementy. Dzieło inspirowane to takie dzieło, do którego powstania podnietę dał inny utwór. Teledysk składa się z warstwy wizualnej i fonicznej, czyli z obrazu i piosenki. Warstwa wizualna składa się w całości z fragmentów serialu „Czterej pancerni i pies”, wkład twórczy polega wyłącznie na doborze i odpowiednim połączeniu tych fragmentów. Dzieło pierwotne, czyli serial stanowił zatem nie tyle pobudkę do stworzenia nowego dzieła, ile źródło materiału filmowego służącego do pocięcia, a następnie zmontowania w odpowiedni sposób. O utworze inspirowanym można, zdaniem Sądu Apelacyjnego, mówić w odniesieniu do samej piosenki „M.”, która nawiązuje do stosunków polsko-rosyjskich i polsko-radzieckich w różnych okresach historycznych, jednak teledysk jako utwór filmowy powstał z elementów serialu, a na tym tle ukazana jest odtwórczyni piosenki. W tej sytuacji przyjęcie, że teledysk jest utworem jedynie inspirowanym przez serial „Czterej pancerni i pies”, lecz samoistnym wymagałoby dodatkowego i przekonującego uzasadnienia.

Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Karna
z dnia 5 marca 2002 r.
II KKN 341/99

Na naruszenie autorskich praw osobistych nie może się powoływać autor utworu zmiksowanego, jeżeli zmiksowanie tego utworu odbyło się w miejscu do tego przeznaczonym (np. dyskoteka, klub), którego właściciel lub osoba wykonująca prawo własności miała ważną umowę licencyjną na publiczne wykonywanie utworów. Do takiego naruszenia dochodzi w przypadku braku takiej umowy licencyjnej lub publikacji zmiksowanych przez disc jockeya utworów.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie
z dnia 29 czerwca 2007 r.
VI ACa 210/2007

Zdjęcia wykonane na planie filmowym nie muszą stanowić utworu zależnego wobec powstałego utworu audiowizualnego (filmu).

Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 28 listopada 2006 r.
IV CSK 203/2006

Ochrona autora opracowania rozciąga się na opracowanie jako całość. Przedmiotem autorskich praw zależnych jest całe dzieło, wchodzące w obrót w stosunkach zewnętrznych. „Zależność” dzieła ujawnia się w stosunkach wewnętrznych pomiędzy autorami dzieła macierzystego i opracowania (art. 2 ust. 2, 3 i 5 prawa autorskiego). Nie powoduje ona natomiast ograniczeń w stosunkach zewnętrznych i nie rozciąga się na tzw. uprawnienia zakazowe. Dzieło zależne jest, jako całość, odrębnym utworem, a twórcy opracowania przysługują wszystkie roszczenia o ochronę praw autorskich do dzieła zależnego. Tak zwane uprawnienia zakazowe wiążą się z obowiązkiem zaniechania określonych czynności przez osoby trzecie, co między innymi obejmuje możliwość zakazywania wykonywania i rozpowszechniania dzieła zależnego.

Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna
z dnia 15 września 1986 r.
I CR 139/86

Tłumaczenie oryginalnego dzieła wymaga wysiłku twórczego w kierunku odczytania wartości oryginału i ich odtworzenia w innym języku, i te twórcze pierwiastki pracy tłumacza uzasadniają przyznanie mu prawa autorskiego.

 

Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 5 marca 1971 r.
I CR 593/70

O powstaniu prawa autorskiego nie decyduje stopień wartości opracowanego dzieła. Nawet niewielkie znaczeniowo opracowania, byleby cechował je element twórczości autora, mogą stanowić przedmiot ochrony autorskiej w rozumieniu art. 1 prawa autorskiego. Jednakże nie mogą uzasadniać takiej kwalifikacji zupełnie drugorzędne, czysto techniczne zmiany powszechnie będącego w użyciu opracowania. Rozgraniczenie tych dwu założeń zależy od tego, czy innowacja wprowadzona przez osobę, która powołuje się na przysługujące jej prawo autorskie, ma jakieś, choćby nawet niewielkie znaczenie artystyczne, naukowe lub użytkowe, czy też polega na nie mających żadnego znaczenia zmianach.